„Dziecko tęskniące za tatą – o roli figury ojca w terapii dzieci”

📌 Gdy tata znika – puste miejsce przy stole i w sercu

W świecie dziecka nieobecność ojca to nie tylko fizyczna luka. To często cichy brak, który rezonuje w zachowaniu, trudnościach emocjonalnych i w pytaniach, które nie mają odpowiedzi. Dzieci nie zawsze potrafią mówić o tęsknocie – ale terapeuci słyszą ją między słowami, w zabawie, w rysunkach, w milczeniu.

Brak ojca może wynikać z wielu przyczyn: śmierci, rozwodu, braku zaangażowania, wyjazdu lub świadomego porzucenia. Każda z tych sytuacji ma inną wagę emocjonalną, ale każda może pozostawić dziecko z poczuciem pustki, z którą nie wie, jak sobie poradzić. To właśnie tam zaczyna się nasza rola – terapeuty.

🧠 Znaczenie figury ojca w rozwoju dziecka

Według koncepcji psychoanalitycznej (Freud, Winnicott, Lacan), ojciec to nie tylko osoba – to figura symboliczna. To ktoś, kto pomaga dziecku „odłączyć się” od relacji symbiotycznej z matką, ktoś, kto reprezentuje świat zewnętrzny, zasady, strukturę. Ojciec to też – jak pisze Jesper Juul – ten, który uczy dziecko odwagi, działania i granic.

Brak ojca może zatem skutkować:

• zaburzeniami w budowaniu tożsamości,

• problemami w regulacji emocji,

• trudnościami z autorytetami,

• zaburzeniami przywiązania (Bowlby, Ainsworth).

U dziewczynek często przekłada się to na trudności w relacjach z mężczyznami i z własną kobiecością. U chłopców – na trudności z identyfikacją płciową, agresję lub wycofanie społeczne.

🎨 Jak dziecko „mówi” o tęsknocie?

W terapii dziecięcej nie zawsze usłyszymy: „Tęsknię za tatą”. Usłyszymy za to:

• „Narysowałem dom, ale tata jest za górami”.

• „Mój tata jest jak duch. Nie można go dotknąć”.

• „Czasem jestem zły, ale nie wiem dlaczego”.

Tęsknota wyraża się przez zaburzenia snu, zachowania opozycyjno-buntownicze, wybuchy złości, trudności w nauce, izolację społeczną. Tęsknota może też przybrać formę idealizacji nieobecnego ojca albo całkowitego wyparcia jego istnienia.

👩‍⚕️ Rola terapeuty – tworzenie przestrzeni i „symboliczna obecność”

W terapii najważniejsze jest to, by dziecko mogło bezpiecznie wyrazić emocje – niezależnie od tego, jak trudne lub sprzeczne się wydają. Dziecko może jednocześnie kochać ojca, bać się go, nienawidzić, idealizować, obwiniać siebie za jego odejście. To my, terapeuci, pomagamy pomieścić te emocje i nadać im sens.

Terapeuta może:

Zaproponować symboliczne rytuały – np. pisanie listów do nieobecnego taty, rysowanie wspomnień, tworzenie „pudełka wspomnień”.

Być lustrem emocji – „Widzę, że bardzo tęsknisz. Czasem to może boleć tak bardzo, że aż chce się krzyczeć.”

Zapełniać pustkę relacyjną poprzez relację terapeutyczną – być modelem bezpiecznego dorosłego.

Pomagać rodzicom zastępczym czy samotnym matkom zrozumieć, że nie chodzi o „zastąpienie” ojca, ale o stworzenie przestrzeni, w której można go wspominać i przeżyć stratę.

🧩 Terapia systemowa – wsparcie dla całej rodziny

Warto pamiętać, że strata ojca wpływa nie tylko na dziecko, ale też na cały system rodzinny. Matki, które samotnie wychowują dzieci, często są przeciążone, pełnią wiele ról jednocześnie. W terapii systemowej pomagamy im zrozumieć, że pozwolenie dziecku na przeżywanie tęsknoty nie jest porażką – to droga do zdrowienia.

🕯️ Na zakończenie – co dzieci najczęściej mówią, kiedy odważyły się zaufać?

„Myślałem, że to moja wina, że tata nie wrócił.”

„W końcu mogę powiedzieć, że go kocham, ale jestem też zły.”

„Nie chcę zapomnieć, tylko przestać płakać codziennie.”

🌈 Na zakończenie do przemyślenia

🔹 „Dziecko nie potrzebuje ojca idealnego. Potrzebuje ojca obecnego – nawet w słowach, wspomnieniach, w sercu.”

🔹 „Terapia to nie miejsce, gdzie dzieci ‘naprawiamy’. To miejsce, gdzie uczymy się widzieć ich świat z ich perspektywy.”

🔹 „Nieobecność taty boli podwójnie, jeśli nikt nie pomaga dziecku tego bólu nazwać.”